JASKRA – najczęściej zadawane pytania.

Czym jest jaskra?
Jaskra jest chorobą oczu, która może, ale nie musi doprowadzić do utraty widzenia. Należy jednak pamiętać, że jest ona najczęstszą na świecie przyczyną nieodwracalnej ślepoty. Jaskra jest wynikiem zmian w nerwie wzrokowym (zmniejszenia ilości włókien nerwowych, na skutek ich uszkodzenia i zaniku). Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Może ono być skutkiem zaburzeń w odpływie cieczy wodnistej. W normalnych warunkach ciecz wodnista odżywia od wewnątrz gałkę oczną, dla prawidłowego funkcjonowania oka musi być zachowana równowaga pomiędzy jej produkcją a odpływem. W jaskrze odpływ cieczy wodnistej jest zaburzony, co prowadzi do nagromadzenia płynu w gałce ocznej i wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Jakie są rodzaje jaskry?
Jaskrę dzielimy na:
Jaskrę otwartego kąta: pierwotną, czyli niezwiązaną z innymi chorobami, zwykle przebiegająca obustronnie, choć nie zawsze symetrycznie, oraz wtórną związaną z innymi chorobami lub stanami w narządzie wzroku, m.in: zapaleniem, urazem, zespołem rozproszenia barwnika, zespołem pseudoeksfoliacji, nieprawidłowościami w obrębie soczewki, nieprawidłowymi naczyniami tworzącymi się najczęściej w wyniku zaawansowanych zmian cukrzycowych, stosowaniem leków glikokortykosteroidowych.
Jaskrę zamkniętego kąta, w której może dochodzić do nagłych, znacznych zwyżek ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Jak może się objawiać jaskra?
Jaskra objawia się obniżeniem ostrości wzroku, szczególnie zawężeniem obwodowego pola widzenia. Niestety około połowa osób, u których dochodzi do obniżenia ostrości wzroku nie zdaje sobie sprawy, że choruje na jaskrę. W momencie, w którym pacjent uświadamia sobie obniżenie ostrości wzroku, zazwyczaj mamy do czynienia ze znacznym zaawansowaniem choroby.
Rzadziej, pacjenci doświadczają ostrego ataku jaskry, stanu, w którym dochodzi do znacznego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, nagłego obniżenia ostrości wzroku, gałka oczna jest bolesna i zaczerwieniona. Objawom tym mogą towarzyszyć ból głowy, nudności i wymioty.Skąd będę wiedział, że choruję na jaskrę?

Czy jestem w grupie ryzyka jaskry?
Jaskra może rozwinąć się u każdego. Istnieją jednak czynniki, które podwyższają ryzyko rozpoznania jaskry. Należą do nich:

  • Wiek > 60 roku życia
  • Występowanie jaskry w rodzinie
  • Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe
  • Choroby sercowo-naczyniowe
  • Niskie ciśnienie tętnicze
  • Cukrzyca
  • Krótkowzroczność

Skąd będę wiedział, że choruję na jaskrę?

Do czasu, gdy nie dojdzie do utraty ostrości wzroku mogą Państwo nie zdawać sobie sprawy, że chorują na jaskrę. Ponieważ jaskra w większości przypadków nie daje objawów innych jak obniżenie ostrości wzroku, bardzo ważne jest, aby regularnie badać oczy u lekarza okulisty. Okulista ma doświadczenie i wiedzę potrzebną do rozpoznania i leczenia jaskry. Na wizycie lekarskiej lekarz bada ostrość wzroku, dokonuje pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego, ocenia kąt przesączania oka w gonioskopii, ocenia odcinek przedni oka i dno oka ze szczególnym uwzględnieniem oceny nerwu wzrokowego. Dodatkowo okulista może zlecić wykonanie badań dodatkowych, które pomogą rozpoznać lub monitorować przebieg choroby (badanie pola widzenia, OCT RNFL, HRT, GdX).

Jak często powinienem badać oczy w celu rozpoznania jaskry?
Osoby, które nie mają rozpoznanej jaskry pomiędzy 18 a 40 rokiem życia powinny zgłaszać się na badanie okulistyczne co 2 lata, pacjenci > 40 roku życia z uwagi na podwyższone ryzyko rozwoju jaskry powinni być badani raz w roku.

Jak często powinienem się kontrolować u lekarza okulisty, jeśli mam rozpoznaną jaskrę?
Częstość wizyt kontrolnych uzależniona jest od wysokości ciśnienia wewnątrzgałkowego, stopnia zaawansowania choroby, oraz szybkości jej progresji. Lekarz okulista mając na względzie powyższe czynniki oraz wyznaczając schemat wykonywania badań dodatkowych, niezbędnych w monitorowaniu jaskry (pole widzenia, OCT RNFL lub HRT i GdX) określa częstość wizyt kontrolnych. Zwykle konieczne są regularne pomiary ciśnienia wewnątrzgałkowego (nawet comiesięczne), oraz okresowe rozszerzone badanie okulistyczne z oceną nerwu wzrokowego i analizą badań dodatkowych (1-2 razy do roku, w wybranych przypadkach częściej).

Czy jaskrę można wyleczyć?
Nie, jaskry nie można wyleczyć, nie można również cofnąć uszkodzenia nerwu wzrokowego. Celem leczenia jaskry jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego do poziomu, na którym nie powoduje ono dalszego uszkodzenia włókien nerwowych i progresji jaskry. Zazwyczaj jaskra leczona jest kroplami do oczu. U niektórych pacjentów wystarczające jest zastosowanie jednego preparatu, u innych w celu osiągnięcia bezpiecznego ciśnienia w oku trzeba zastosować 2 lub nawet trzy rodzaje kropli przeciwjaskrowych. Część z tych preparatów może powodować działanie ogólne, dlatego bardzo ważne jest, aby poinformować lekarza prowadzącego o chorobach współistniejących (szczególnie zaburzeniach rytmu serca, astmie oskrzelowej), a także o wszelkich nowych, niepokojących objawach związanych ze stosowaniem leków przeciwjaskrowych. W niektórych przypadkach w celu obniżenia ciśnienia w oku trzeba wykonać zabieg. Zabieg może być przeprowadzony laserem lub poprzez wykonanie operacji chirurgicznej (nacięcia w oku). Rodzaj zabiegu operacyjnego zależy od zaawansowania i rodzaju jaskry. Najczęściej wykonywane zabiegi przeciwjaskrowe obejmują: irydotomię, selektywną laserową trabekuloplastykę, zabiegi przetokowe (np. trabekulektomia), zabiegi cyklodestrukcyjne.

Mam rozpoznaną jaskrę – co powinienem, a czego nie powinienem robić?
Powinienem regularnie i zgodnie ze schematem ustalonym przez lekarza okulistę zgłaszać się na badania kontrolne. Powinienem regularnie i zgodnie z zaleceniami stosować przepisane przez lekarza okulistę krople przeciwjaskrowe. Oznacza to zwykle przewlekłe stosowanie leku.
Powinienem poinformować lekarza okulistę o chorobach dodatkowych, w szczególności astmie oskrzelowej, problemach z sercem, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, oraz reakcjach alergicznych na zastosowane leki.
Powinienem poinformować lekarza okulistę o stosowanych lekach, ponieważ czasami mogą one wywoływać niekorzystne interakcje z lekami przeciwjaskrowymi.
Powinienem niezwłocznie zgłosić się do lekarza, jeśli stan moich oczu nagle się pogorszy.
Nie powinienem zmieniać samodzielnie dawki kropli przeciwjaskrowych lub ich odstawiać, tylko dlatego, że czuję, iż stan moich oczu poprawia się lub jest taki sam jak przed leczeniem.
Jeśli z innych przyczyn rozpocząłem leczenie glikokortykosteroidami, powinienem zgłosić się do lekarza okulisty na badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego, gdyż leki te mogą wpływać na jego podwyższenia.
Nie powinienem wykonywać ćwiczeń, które wiążą się ze staniem na głowie (np. niektóre pozycje yogi); mogą one wpływać na wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.

dr n. med. Agata Brązert Specjalista chorób oczu

dr n. med. Danuta Nikratowicz Specjalista chorób oczu

prof. dr hab. n. med. Jarosław Kocięcki specjalista chorób oczu

dr med. Krzysztof Załęcki Specjalista chorób oczu

lek. med. Mariusz Wilk Specjalista chorób oczu

lek. med. Agnieszka Lisiak-Jankowska Specjalista chorób oczu

lek. med. Izabela Rogalińska Specjalista chorób oczu